Ο Τύμβος των Σαλαμινομάχων βρίσκεται στη βόρεια ακτή της Κυνοσούρας, μπροστά στο θαλάσσιο χώρο όπου έγινε η ηρωική Ναυμαχία της Σαλαμίνας, στις 22 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ. κατά την οποία οι μεν Έλληνες έχασαν 40 τριήρεις, οι δε Πέρσες υπολογίζεται οτι έχασαν 200 πλοία, ενώ είχαν σοβαρότατες απώλειες σε άνδρες.
Οι Μεγαρείς συμμετείχαν στη ναυμαχία με 20 πλοία (4η δύναμη) αποτελώντας, μαζί με Σπαρτιάτες και Αιγινήτες, τη μία πλευρά του ελληνικού στόλου.
Το ξημέρωμα της ημέρας της ναυμαχίας, κατά τον Αισχύλο, οι Πέρσες άκουσαν τον παιάνα των Ελλήνων πριν ακόμη δουν τα ελληνικά πλοία:
«Ω παίδες Ελλήνων ίτε,
ελευθερούτε πατρίδ’, ελευθερούτε δε
παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη,
θήκας τε προγόνων· νυν υπέρ πάντων αγών.»
Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας ήταν η κρίσιμη καμπή των Περσικών Πολέμων, αφού σταμάτησε οριστικά την προέλαση των Περσών και επέτρεψε στους Έλληνες να περάσουν στην αντεπίθεση, με σημεία αναφοράς τη Μάχη των Πλαταιών και τη Ναυμαχία της Μυκάλης.
Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι η εκρηκτική πολιτιστική ανάπτυξη των Ελλήνων χρονολογείται ακριβώς μετά τους Περσικούς Πολέμους, η ναυμαχία αυτή αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σπουδαιότητα.
Την Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου, επέτειο της Ναυμαχίας, διοργανώθηκε εκδήλωση στο χώρο του Τύμβου Σαλαμινομάχων, με ομιλίες, τελετή κατάθεσης στεφάνων και μουσική από τη Φιλαρμονική του Δήμου Σαλαμίνας.
Το Δήμο Μεγαρέων εκπροσώπησε ο Δήμαρχος Γρηγόριος Σταμούλης, ο οποίος κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο και, μετά την εκδήλωση, έκανε την παρακάτω δήλωση:
«Εορτάσαμε την επέτειο της μεγαλύτερης και ιστορικότερης ναυμαχίας όλων των εποχών, όπου το ναυτικό των ελληνικών πόλεων, ενωμένο μπροστά στον κοινό εχθρό, κατατρόπωσε το πολυπληθέστερο ναυτικό των Περσών και των συμμάχων τους.
Αυτή η ναυμαχία σταμάτησε το καταστροφικό έργο των Περσών και σηματοδότησε την αρχή νικηφόρων πλέον αγώνων των Ελλήνων για τα επόμενα χρόνια.
Είναι ένα γεγονός που οφείλουμε να τιμούμε, ενώ ταυτόχρονα μας διδάσκει οτι για τη νίκη δεν αρκεί η αριθμητική υπεροχή, κάτι που είναι χρήσιμο να θυμόμαστε αυτές τις μέρες.»